Abstract
This study investigates the co-integration and causality relationships between tourism development and economic growth for 136 countries categorized into five different income levels, that is, as low-income, lower middle-income, upper middle-income, high-income Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), and high-income non-OECD countries. A long-run relationship is examined using Westerlund’s (2007) panel co-integration test and causality relationship and Emirmahmutoğlu and Köse’s (2011) panel causality test, both of which allow for cross-section dependency and heterogeneity. The results show that tourism can be an engine of economic growth, but only in low-income countries and in the short run. However, in the long run, economic growth contributes to tourism development.

Key words: Economic growth, tourism development, income level, panel causality, cross-section dependency. JEL Codes: C23, L83, O40

---

Ekonomik Büyüme ve Turizm İlişkisi: Yatay Kesit Bağımlılığına Karşı Dirençli Panel Nedensellik ve Koentegrasyon Testlerine Dayalı Küresel Bir Analiz

Ozet
Bu çalışmada toplam 136 ülke için ekonomik büyüme ile turizm arasındaki ilişki incelenmiştir. İnceleme kapsamındaki ülkeler düşük, alt-orta, üst-orta gelir grubu ülkeler ile OECD ve OECD dışı yüksek gelir grubu ülkeler olarak beş farklı gelir grubuna ayrılmıştır. Uzun dönemli ilişki analizinde Westerlund (2007) panel koentegrasyon testinden nedensellik analizinde Emirmahmutoğlu ve Köse (2011) panel nedensellik testinden yararlanılmıştır. Uzun dönem parametreleri ise AMG (Augmented Mean Group) ile tahmin edilmiştir. Bulgular turizm öncülüğünde büyüme modelinin sadece kısa vadede ve düşük gelir grubu ülkeler için geçerli olduğuna işaret etmektedir. Uzun dönemde ise daha çok ekonomik büyümenin turizmi etkilediği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, uzun vadede kaynakların ekonominin diğer ana sektörlerine aktarılmasının ekonomik büyüme açısından daha önemli olduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler: Ekonomik büyüme, Turizm sektörü, Gelir düzeyi, Panel nedensellik, Yatay kesit bağımlılığı. JEL Sınıflandırması: C23, L83, O40